2024 • ROK GOMBROWICZA, MIŁOSZA, HŁASKI I… HERLINGA

2024 • ROK GOMBROWICZA, MIŁOSZA, HŁASKI I... HERLINGAFelietonyLiteraturaProjekt kulturalny

Gustaw Herling-Grudziński jako kronikarz i świadek historii

Gustaw Herling-Grudziński – nazwisko kojarzące się z literaturą i odwagą moralną – jest jednym z najważniejszych polskich pisarzy XX wieku. Urodzony 20 maja 1919 roku w Kielcach, jego życie i twórczość są nierozerwalnie związane z burzliwymi wydarzeniami II wojny światowej i późniejszym krajobrazem społeczno-politycznym. Jako pisarz, eseista i świadek okrutnych dziejów, Herling-Grudziński pozostawił niezatarty ślad w literaturze i świadomości ludzkiej.

Najbardziej znanym dziełem Herlinga-Grudzińskiego jest niewątpliwie „Inny Świat” – wspomnienia opisujące jego wstrząsające doświadczenia jako więźnia politycznego w sowieckich łagrach. Aresztowany w 1940 roku przez NKWD, Herling-Grudziński spędził dwa lata na okrytym złą sławą Archipelagu Gułag. Jego barwna i niezachwiana narracja obnażyła brutalność i dehumanizację nieodłącznie związaną z sowieckim systemem obozów pracy, dostarczając mrożącej krew w żyłach relacji z pierwszej ręki o odporności ludzkiego ducha w obliczu ekstremalnych przeciwności losu.

Oprócz opowiadania o własnych cierpieniach, twórczość literacka Herlinga-Grudzińskiego sięga także głębokich wątków egzystencjalnych i humanistycznych. Jego pisma badają złożoność kondycji ludzkiej, walki o wolność i dylematów moralnych nieodłącznie związanych z opresyjnymi reżimami. W utworach takich jak „Wyspa” mierzy się z kwestiami moralności, izolacji i poszukiwania sensu w świecie naznaczonym totalitaryzmem.

Read More
2024 • ROK GOMBROWICZA, MIŁOSZA, HŁASKI I... HERLINGALiteraturaSTANISŁAW ŻAK

Gombrowicza metafizyczne niepokoje

Po lekturze Dziennika oraz korespondencji pisarza – tej opublikowanej i tej nie opublikowanej – powziąłem był podejrzenie, że wszystkie ostentacyjne i dość hałaśliwe jego deklaracje o ateizmie i niedowiarstwie, są jedną z gier autora Ferdydurke, który lubił wprawiać otoczenie w stan neurotyczny, aby następnie stawiać diagnozy moralne, intelektualne, psychiczne i inne. Wychodzę z założenia, że skoro w innych sprawach zachowywał się prowokacyjnie – co podkreślają mężowie uczeni w piśmie – to czemu w tym jednym wypadku miałby się zachowywać inaczej?

W Argentynie będąc mawiał wszystkim, że jest hrabią, chociaż nim nie był. Czemu uwierzyliśmy mu tak bez najmniejszych zastrzeżeń, że jest ateistą? Skoro reżyserował wokół siebie rzeczywistość, dokonywał różnych zabiegów autokreacyjnych, to czemu te kwestie miałyby stanowić wyjątek? Z takich to właśnie podstawowych pytań zrodził się niniejszy tekst, w którym – zastrzec muszę – nie chodzi o filozoficzne przekwalifikowanie Gombrowicza; nie chodzi też o uczynienie z niego pisarza religijnego. Takie wysiłki byłyby już w punkcie wyjścia skazane na niepowodzenie. O co więc chodzi?

Read More