Więcej Świat(ł)a

Pogardliwy podział na prawaków i lewaków zupełnie nie ma sensu. Szukałem zatem metafor, które byłyby w stanie pomieścić w sobie doznania ostatnich dni. I znów wpadł mi w ręce „Folwark zwierzęcy” George’a Orwella. W czasach PRL oraz stanu wojennego było to dzieło zakazane. A ja przez ponad trzydzieści lat zastanawiałem się (podświadomie), czy dane mi będzie kiedyś jeszcze na ten nasz swojski folwark powrócić. I proszę, jaka niespodzianka. Wszystkie zwierzęta nadal są równe, a i niektóre nawet równiejsze. Od tych innych – przy korycie. Można? Można.

Model kultury można porównać do góry lodowej. Większość elementów kultury – podobnie jak w przypadku góry lodowej – jest niewidoczna na pierwszy rzut oka, ale stanowi ona istotną część całego zjawiska. Dlatego też, aby zrozumieć kulturę w pełni, należy zajrzeć głębiej i odkryć te elementy, które leżą pod powierzchnią.

Metafora góry lodowej w odniesieniu do kultury jest o tyle niebezpieczna, że ewentualne czołowe zderzenie z nią (we mgle na przykład) zawsze kończy się katastrofą. Metaforyczna i metafizyczna tragedia może znienacka przeistoczyć się w ordynarną i hucpiarską dosłowność. Z kolei czołowe zderzenie z metaforą kończy się zazwyczaj desperacką walką o przetrwanie zdrowego rozsądku.

Ażeby przezwyciężyć błogosławiony stan kremówkowego nabzdyczenia – w nadziei, że to coś da – sięgam nabożnie do Tadeusza Boya-Żeleńskiego i jego „Słówek”. „Pełna wrzasku ziemia polska, oj oj oj, pełna wrzasku ziemia polska, od Czikago do Tobolska”. Z Boya zaczerpnął zresztą fragment tej frazy Jan Pietrzak w roku 1976 – wiadomo, po co – no „żeby Polska była Polską”. W roku 2023 r. – dumając o Bogu, honorze i ojczyźnie – opychamy się bezrefleksyjnie „papieskimi kremówkami”, od Czikago do Tobolska.

Mnie zresztą i tak samo jedzenie luksusowych ciastek we wzniosłym celu nie interesuje. Tym niemniej z braku Pendolino udałem się w minioną niedzielę do bliskiej memu sercu „Dorotki” przy ulicy Wspólnej. Po pierwsze zakupiłem zestaw kremówek, które następnie miały stać się nagrodami w konkursie wiedzy o św. Janie Pawle II, a po drugie, by zmierzyć poziom patriotyzmu kremówkowego wśród Kielczan. Kremówki sprzedawały się cudnie, ale najgorzej wypadła część konkursowa. Spośród kilkudziesięciu przypadkowych rozmówców po głównej mszy w kieleckiej Katedrze, nie znalazłem nikogo, kto potrafiłby wymienić choćby jeden tytuł którejkolwiek z kilkunastu papieskich encyklik. I to by było na tyle.

W starożytnym Rzymie Idy marcowe (piętnasty dzień marca) były dniem hucznych obchodów na cześć boga wojny – Marsa. U nas zaś na świętokrzyskiej wsi hucznie wieje dziś wiatr historii, oj wieje. Na ostro. No nie jest dobrze skoro ów „wiater” frywolnie “podwiewnął” nawet ostatnio marynarkę posła Ziemi Świętokrzyskiej oraz ministra od sprawiedliwości Zbigniewa Ziobro (ZZ), który został tym samym bezczelnie obnażony.

Co racja, to jednak racja, że „świętokrzyskość” to taki dość niepowtarzalny stan mentalny jest. Ano, bo ze Świętego Krzyża, z serca samego Puszczy Jodłowej (niczyjej, nie mojej ani twojej, ani naszej, jeno-bożej-i-świętej!) wszystko widać inaczej, czyli lepiej. Łoj-tam, łoj-tam, jaka puszcza, takie i zwidy. Albo bujdy.

Jako że Rok Romantyzmu Polskiego jeszcze się nie skończył, warto przywołać trzecią księgę „Pana Tadeusza” pod znamiennym tytułem „Umizgi”. Pamiętacie?

Sprytna Telimena znudzona do cna niekończącymi się sporami Rejenta z Asesorem proponuje gościom grzybobranie w pobliskim gaju brzozowym. Mickiewiczowskie grzybobranie jest raczej nierzeczywiste i tragikomiczne w swej wymowie, a przynajmniej tak oczyma wyobraźni widzi je wykrztałciuch Hrabia.

Postacie zbieraczy grzybów majaczą w oddali niczym elizejskie cienie przebrzmiałych bohaterów. Na szczęście grzybów jest w bród i długo by wyliczać, które ważniejsze i smaczniejsze.

Niewidzialna ręka radzieckiego dżinna Putina począwszy od aneksji Krymu w roku 2014 bezceremonialnie daje nam wszystkim w gębę. Putin jest niczym zły czarownik, którego trudno będzie się pozbyć. Raczej trudno oczekiwać, by – niczym bałwan – roztopił się w czasoprzestrzeni wraz z nastaniem wiosny.

Wojna w Ukrainie nie ma nic wspólnego z którąkolwiek z baśni z tysiąca i jednej nocy. Ta tragedia dzieje się na naszych oczach, coraz szerzej otwartych ze zdumienia, rozpaczy i bezradności. Imperialne putinowskie szaleństwo nie zna granic. Kolejnym wielkim wyzwaniem jest dżinn schowany w atomowej walizce. Oby nigdy nie został z niej uwolniony. Wszystko wskazuje jednak na to, że wolny świat w porę się przebudził.